Agha ndị nwere mmetụta etolitela akụkọ ihe mere eme nke mmadụ ma kuziere anyị ọtụtụ nkuzi bara uru gbasara obi ike, obi ike na ọnụ ahịa udo. Otu n’ime agha dị otú ahụ bụ Agha Gallipoli (Gelibolu) n’ebe bụ Turkey ugbu a n’oge Agha Ụwa Mbụ. Agha Gallipoli ugbu a bụ akụkụ dị mkpa nke akụkọ ntolite Turkey na ebe a ma ama maka ndị na-achọ akụkọ ihe mere eme na ndị na-achọ ihe nkiri.
Agha Gallipoli mere na 1915 dịka akụkụ nke mkpasu iwe ka ukwuu iji nweta nchịkwa nke Dardanelles na Oké Osimiri Ojii. N'agbanyeghị mbọ niile ha na-agba iji buso agha mberede, ha meriri ndị agha Turkey ma mechaa manye ha ịlaghachi azụ. Agha ahụ were ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ otu afọ wee gbuo ihe karịrị 100.000 ndị agha n'akụkụ abụọ ahụ.
Taa, Agha Gallipoli bụ ihe nnọchianya nke udo ma na-echetara anyị ọtụtụ ndị dike nyere ndụ ha iji chebe obodo ha. Enwere ọtụtụ ebe ị ga-eleta na Turkey nke ga-eme ka ị ghọtakwuo ihe omume na mmetụta nke agha ahụ. Nke a bụ ụfọdụ n'ime ihe nkiri ndị bụ isi:
- Ihe ncheta: Ihe ncheta Ataturk na-echeta nnukwu onye ndu Turkey Mustafa Kemal Ataturk bụ onye lụrụ ọgụ na mgbasa ozi Gallipoli ma rụọ ọrụ dị mkpa na nchekwa obodo. Ọ nọ n'ọnọdụ mara mma nke nwere nlegharị anya oké osimiri mara mma.
- Anzac Cove: ama ama ama ama ama ama ama na osimiri ebe ndị agha Anzac rutere na 1915. Ememe ncheta Anzac Cove bụ otu n'ime ihe ncheta kachasị ama ama na mpaghara ahụ ma na-echeta ndị agha Anzac ndị lụrụ ọgụ ebe a. Ọ dị n'akụkụ osimiri ebe ndị Anzac rutere na 1915.
- Canakkale Ncheta Martyrs (Çanakkale Şehitleri Anıtı): Nnukwu ihe ncheta na-echeta ndị agha Turkey nwụrụ na Agha Gallipoli. Ihe ncheta Canakkale Martyrs bụ nnukwu ihe ncheta nke a raara nye ndị agha Turkey nwụrụ na Agha Gallipoli. Ọ na-anọdụ ala n'elu ugwu nke Dardanelles trenchi ma na-enye echiche dị egwu banyere ime obodo gbara ya gburugburu.
- Chunuk Bair Memorial: Ihe ncheta na-echeta ndị New Zealand ndị lụrụ ọgụ ebe a. Ememe Ncheta Chunuk Bair bụ ihe ncheta ọzọ dị mkpa na peninsula, na-echeta ndị New Zealand ndị lụrụ ọgụ ebe a. Ọ dị n'elu ugwu dị ezigbo mkpa n'oge agha ahụ.
- Ebe ili ozu Lone Pine: Lone Pine Cemetery bụ ebe a na-eli ozu nke nwere ozu nke ọtụtụ ndị agha Australia na New Zealand ndị nwụrụ na Agha Gallipoli. Ọ bụ ncheta na-akpali akpali nke omume dike nke ndị agha a na ebe ncheta na ntụgharị uche.
- Cabatepe War Museum: Obere ihe ngosi nka raara nye akụkọ ihe mere eme nke Agha Gallipoli.
- Ebe ili ozu nke osimiri: Ebe a na-eli ozu nke ọtụtụ ndị agha Britain nwụrụ na Agha Gallipoli.
- Helles Memorial: Ihe ncheta na-echeta ndị agha Britain na ndị France lụrụ ọgụ ebe a.
- Sari Bair Range: Ọnọdụ dị mkpa, rụrụ ọrụ dị mkpa na Agha Gallipoli.
- Gallipoli History Museum: Otu n'ime ụlọ ngosi ihe mgbe ochie kachasị mkpa na peninsula, Gallipoli History Museum na-enye nkọwa zuru ezu nke akụkọ ihe mere eme nke mgbasa ozi Gallipoli. Ọ nwere ọtụtụ akwụkwọ, foto, mapụ, na ihe ndị na-egosi ihe mere agha ahụ.
- Canakkale Martyrdom Museum: Ụlọ ihe ngosi nka ọzọ dị mkpa na peninsula, Canakkale Martyrdom Museum na-akọ akụkọ banyere mgbasa ozi Gallipoli na nrigbu nke ndị agha Turkey. Ọ nwere nchịkọta ihe osise, akwụkwọ na foto ndị na-egosipụta echiche Turkey banyere agha ahụ.
- Anzac Cove Visitor Center: Anzac Cove Visitor Center bụ obere ihe ngosi nka nke a raara nye Anzac Beach, nke rụrụ ọrụ dị mkpa n'oge Agha Gallipoli. Ebe ị nwere ike ịmụta banyere ihe ndị mere ebe a, yana akụkọ ihe mere eme nke Anzac Corps n'ozuzu.
- Ebe a na-eli ozu Ariburnu: Ebe ili ozu Ariburnu bụ ebe a na-eli ozu agha na-echeta ndị agha Britain na ndị France nwụrụ na Agha Gallipoli. Dị nso Anzac Cove, ọ bụ akụkụ dị mkpa nke akụkọ agha ahụ.
- Ebe ili ozu Nek: Ebe ili ozu Nek bụ obere ebe a na-eli ozu agha na-echeta ndị agha Australia nwụrụ na mwakpo hussar a ma ama n'oge mkpọsa Gallipoli.
Saịtị ndị a na-enye ndị ọbịa ohere ịhụ akụkọ ihe mere eme nke mgbasa ozi Gallipoli ma mee ka ndị ọbịa cheta nrigbu ndị agha lụrụ ọgụ ebe a. Ịga na Gallipoli Peninsula bụ ahụmahụ na-akpali akpali na ohere pụrụ iche iji nweta nghọta na akụkọ ihe mere eme na oge agha nke agha a dị oke mkpa.
Agha nke Gallipoli
Agha Gallipoli bụ nnukwu ọgụ na mpaghara Dardanelles nke Turkey n'oge Agha Ụwa Mbụ. Ndị agha Britain, French na ndị Australia jikọrọ aka busoro Alaeze Ukwu Ottoman agha iji chịkwaa Bosphorus wee mepee ohere ịbanye n'Oké Osimiri Ojii na Russia. Agha ahụ malitere site na 1915 ruo 1916 wee kwụsị na mmeri Ottoman.
Ndị na-eme ihe nkiri nke Agha Gallipoli
Ndị Turkey: N'oge mgbasa ozi Gallipoli na 1915, ndị Turks bụ ndị na-agbachitere obodo ha megide mwakpo ndị agha jikọrọ aka gụnyere British, Australians na New Zealanders. N'okpuru iwu nke General Mustafa Kemal (nke e mesịrị mara dị ka Atatürk), ndị agha Turkey lụrụ ọgụ n'atụghị egwu na obi ike megide nnukwu nsogbu.
N'agbanyeghị nnukwu ihe e merụrụ emerụ, ndị Turks mechara chụpụ mwakpo ahụ ma nọgide na-achị obodo ha. Agha Gallipoli bụ oge dị mkpa na akụkọ ntolite Turkey, ihe akaebe maka obi ike na mkpebi siri ike nke ndị na-agbachitere Turkey.
Ndị Turks nọkwa na Peninsula Gallipoli site na ọtụtụ ihe ncheta na ncheta raara nye ndị dike na ndị dike ha dara ada. Otu n'ime ihe ncheta ndị a bụ ihe ncheta Turkish, nke na-echeta ndị agha Turkey nwere obi ike dara n'agha.
Kwa afọ na Machị 18, ndị Turks na-eme ememe ụbọchị ndị agha Turkey iji sọpụrụ ndị dike agha ha dara ada ma gosipụta ekele maka ịgbachitere ha. Agha Gallipoli mekwara ka ndị Turks nwee echiche nke njirimara obodo na nganga ma bụrụ akụkụ dị mkpa nke omenala akụkọ ihe mere eme ha.
- Deutschland: N'akụkụ German nke esemokwu ahụ, Germany bụ isi ihe jikọrọ Alaeze Ukwu Ottoman. Ọtụtụ ndị otu German tinyere aka na mgbasa ozi Gallipoli, gụnyere ndị agha mmiri German na-echebe Bosphorus na ọwụwa anyanwụ Mediterranean. Taa, ị nwere ike ịga na ụfọdụ saịtị na ncheta dị n'akụkụ German ka ị ghọta nke ọma ọrụ Germany na esemokwu ahụ.
- British: Great Britain bụ otu n’ime mba ndị bụ́ isi tinyere aka na mkpọsa Gallipoli na 1915. Tinyere ndị mmekọ, gụnyere ndị Australia na ndị New Zealand, ha gbalịrị ijide Dardanelles ma na-achịkwa nsogbu iji nye ndị agha Russia ohere ngwa ngwa n'ebe ọwụwa anyanwụ. Ndị agha Britain, nke General Ian Hamilton duziri, ji obi ike lụọ ọgụ mana ọnọdụ ndị siri ike n'ọgbọ agha na ndị na-agbachitere Turkey meriri ha. N'agbanyeghị nke a, ha nọgidere n'ọgbọ agha ruo mgbe agha ahụ biri, na-ata ahụhụ nke ukwuu. Ndị Briten nọkwa na Gallipoli Peninsula site na ncheta na ncheta ndị agha ha dara ada. Otu ihe ncheta dị otú ahụ bụ ebe a na-eli ozu Lone Pine, nke a raara nye ndị agha Britain na Australia bụ ndị dara n'agha. Ọ bụ saịtị dị mkpa maka ndị Britain na ụmụ ụmụ ha chọrọ ịmụ akụkọ ihe mere eme nke ndị nna nna ha.
- Winston Churchill, mechara bụrụ Prime Minista Britain, rụrụ ọrụ dị mkpa na nhazi na mmezu nke mgbasa ozi Gallipoli. Dịka Onye-nwe Mbụ nke Admiralty, Churchill bụ onye na-ahụ maka atụmatụ atụmatụ na iwu nke ụgbọ mmiri Allied n'oge agha ahụ. Ọ bụ ezie na e weere agha ahụ dị ka mmeri maka ndị Allies, Churchill ewepụghị ibu ọrụ maka atụmatụ ya ma were ihe si na ya pụta. Ka o sina dị, mgbe e mesịrị n'ọkwa ọchịchị ya dị ka onye isi ala, ọ nyere aka n'ịdu Britain n'oge Agha Ụwa nke Abụọ.
- Ọstrelia: Ndị Australia bụ mba bụ́ isi tinyere aka na Mgbasa Ozi Gallipoli na 1915. Ha na ndị mmekọ, gụnyere ndị Britain na New Zealand, ha lụrụ ọgụ megide ndị na-agbachitere Turkey iji weghara Dardanelles ma chịkwaa nsogbu ahụ. Ndị agha Ọstrelia nọ n'okpuru ọchịchị General William Birdwood ji obi ike lụọ ọgụ ma nweta nnukwu mmerụ ahụ n'oge agha ahụ niile. Ka o sina dị, ha nọgidere n'ọgbọ agha ma nye aka n'ịkwachitere onwe ha ruo mgbe agha ahụ biri. Ndị Australia nwekwara ọnụnọ na Gallipoli Peninsula site na ncheta na ncheta na-asọpụrụ ndị dara ada. Ebe ili ozu Anzac Cove bụ otu ihe ncheta dị otú ahụ, nke a raara nye ndị agha Australia na New Zealand ndị nwụrụ n'agha. Ọ bụ ebe dị mkpa maka ndị Australia na ụmụ ụmụ ha chọrọ ịmụ akụkọ ihe mere eme nke ndị nna nna ha. Kwa afọ n'ụbọchị Anzac, Eprel 25, ndị Australia na-echeta ndị dike agha ha dara ada na usoro mmemme na emume na Gallipoli Peninsula na n'ofe Australia. Ụbọchị a bụ akụkụ dị mkpa nke akụkọ ihe mere eme na omenala Australia yana ihe akaebe maka dike na ịchụ àjà nke ndị Australia.
- Ndị New Zealand: Dị ka ndị Australia, ndị New Zealand bụ ndị isi egwuregwu na Mgbasa Ozi Gallipoli nke 1915. Ha na-alụso ndị enyi dịka ndị Australia na ndị Britain n'akụkụ ndị na-agbachitere Turkey weghara Dardanelles ma na-achịkwa Straits. Ndị agha New Zealand, nke Ọchịagha Alexander Godley duziri, ji obi ike lụọ ọgụ ma gbuo nnukwu nsogbu n'oge agha ahụ niile. Ka o sina dị, ha nọgidere n'ọgbọ agha ma nye aka n'ịkwachitere onwe ha ruo mgbe agha ahụ biri. Ndị New Zealand nwekwara ọnụnọ na Gallipoli Peninsula site na ncheta na ncheta na-asọpụrụ ha dara ada. Otu n'ime ihe ncheta ndị a bụ Chunuk Bair Memorial, nke a raara nye ndị agha New Zealand bụ ndị dara n'agha. Ọ bụ saịtị dị mkpa maka ndị New Zealand na ụmụ ha chọrọ ịmụ akụkọ ihe mere eme nke ndị nna nna ha. Kwa afọ na Eprel 25th, ụbọchị Anzac, ndị New Zealand na-echeta ndị dike agha ha dara ada na usoro mmemme na emume na Gallipoli Peninsula na n'ofe New Zealand. Ụbọchị ahụ bụ akụkụ dị mkpa nke akụkọ ihe mere eme na omenala New Zealand na ihe akaebe maka dike na ịchụ àjà nke ndị New Zealand.
- Ndị Russia: Ndị Rọshịa etinyeghị aka kpọmkwem na Mgbasa Ozi Gallipoli nke 1915, ma ha bụ ndị mmekọ dị mkpa na Agha Ụwa Mbụ. Rọshịa kwadoro Briten, France na mba Europe ndị ọzọ wee buso ndị Allies agha, gụnyere Germany na Austria-Hungary. Ọ bụ ezie na ndị Russia etinyeghị aka na mgbasa ozi Gallipoli kpọmkwem, ọgụ ha na-alụ na Eastern Front nwere mmetụta dị ukwuu na mmepe n'akụkụ ndị ọzọ, gụnyere Gallipoli. Site na ntinye aka ya na agha ahụ, Russia lụrụ ọgụ maka nnwere onwe na nnwere onwe ma nye onyinye dị mkpa maka mmeri Allied. Taa, e nwere ọtụtụ ihe ncheta na Russia na-echeta ọrụ dị egwu na àjà n'oge Agha Ụwa Mbụ. Kwa afọ na May 9, ụbọchị mmeri, ndị ọchịchị Russia na ndị mmadụ na-echeta ndị jere ozi n'agha ahụ.
N'oge njem gị, ị nwere ike ịmụtakwu banyere Churchill na ọrụ ọ na-arụ na mgbasa ozi Gallipoli site na ịga na ncheta dị iche iche na ncheta na-echeta mmezu ya na ihe ndị ọ rụzuru. Nke a nwere ike inye gị nghọta miri emi nke mkpa akụkọ ihe mere eme nke Churchill na ọrụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị ya.
Agha Gallipoli bụ esemokwu na ọtụtụ ndị sonyere n'akụkụ abụọ ahụ. Allies gụnyere ndị Britain, French na ndị Australia, ebe ndị agha Turkey na ndị Germany na-akwado ndị Ottoman. Onye ọ bụla n'ime ndị egwuregwu a rụrụ ọrụ pụrụ iche n'ịduzi ọgụ ahụ ma nwee mmetụta dị oke mkpa na nsonaazụ ya.
N'oge njem ahụ, ị nwere ike ịmụtakwu banyere ndị na-eme ihe nkiri dị iche iche site na ịga na ncheta dị iche iche na ncheta, ma mụta banyere akụkọ onwe onye na ahụmahụ onye agha ọ bụla. Nke a na-eme ka ị ghọtakwuo oke na oke esemokwu ahụ ma na-enye gị mmetụta nke obi ike na ịchụ àjà nke ndị agha niile metụtara.
Mgbe ị na-eme njem na Gallipoli Peninsula, e nwere ihe ole na ole ị ga-eburu n'uche iji mee njem ahụ ka ọ bụrụ nke a na-agaghị echefu echefu.
Nke a bụ ndụmọdụ ụfọdụ:
- Họrọ oge kacha mma ị ga-eleta: Oge kacha mma iji gaa na Gallipoli Peninsula bụ oge opupu ihe ubi ma ọ bụ n'oge mgbụsị akwụkwọ, mgbe ihu igwe na-atọ ụtọ na ihu igwe na-eto eto.
- Hazie njem gị tupu oge eruo: Nye oge zuru oke iji hụ ihe nlegharị anya niile wee hazie njem gị tupu oge eruo iji zere ndakpọ olileanya.
- Yiri uwe na akpụkpọ ụkwụ dị mma n'ihi na ụfọdụ ihe nkiri nwere ike isi ike ịnweta.
- Mụta maka akụkọ ihe mere eme na ihe omume metụtara Agha Gallipoli tupu ịmalite njem gị iji nweta nghọta nke ọma banyere ya.
- Echefula iweta mmiri zuru oke na mkpuchi anwụ maka na ihu igwe na Turkey nwere ike ịdị ọkụ ma kpọọ nkụ.
- Site na njem ọha: Enwere ọrụ ụgbọ ala mgbe niile site na Istanbul gaa Canakkale ebe ị nwere ike iji ụgbọ mmiri gaa Gallipoli.
- Detuo njem nlegharị anya: Nlegharị a na-eduzi nwere ike inyere gị aka ime ihe kacha mma na nleta gị ma mụtakwuo banyere akụkọ ihe mere eme na mkpa nke Agha Gallipoli.
Kedu ka m ga-esi ruo Gallipoli?
Ọ bụrụ na ịchọrọ inyocha akụkọ ihe mere eme na nlegharị anya nke Agha Gallipoli, enwere ọtụtụ nhọrọ njem dị. Usoro a na-ahụkarị bụ ụgbọ ala, ebe ọ na-enye gị nnwere onwe inyocha ihe nlegharị anya na nke gị. Ị nwekwara ike ide akwụkwọ njem ụgbọ ala na taxi si Istanbul.
Ụgwọ mbata na oge mmeghe maka Gallipoli, Türkiye
Ịbanye na ọtụtụ ebe nkiri na Gallipoli Peninsula bụ n'efu. Agbanyeghị, enwere ụfọdụ ewepu ebe ị ga-akwụ ụgwọ mbata, dịka B. Cabatepe War Museum.
Ebe nkiri Gallipoli Peninsula na-emeghe site n'ụtụtụ ruo mgbede, mana ọ kacha mma ịlele oge mmeghe tupu ị gaa n'ihi na ndị a nwere ike ịdịgasị iche dabere n'oge afọ na ọnọdụ ihu igwe.
Nleta na Gallipoli Peninsula kwesịrị ịhazi nke ọma ka i wee hụ ọtụtụ nlegharị anya na obere oge. Ndụmọdụ dị mma bụ ịmalite n'isi ụtụtụ wee nọrọ ụbọchị zuru oke na-anụ ụtọ nlegharị anya dị iche iche tupu ịlaghachi na mgbede.
10 Ajụjụ & Azịza Na-ajụkarị Banyere Agha Gallipoli na Turkey: Ihe niile I Kwesịrị Ịma
-
Kedu mgbe Agha Gallipoli mere?
Agha Gallipoli mere n'etiti Eprel 25, 1915 na Jenụwarị 9, 1916.
-
Ebee ka Agha Gallipoli mere?
Agha Gallipoli mere na Gallipoli Peninsula na Europe Turkey.
-
Ole ndị bụ nnọkọ ahụ?
Ndị otu ahụ metụtara bụ ndị Allies, nke mejupụtara British, French na Australians, na ndị Ottoman, ndị agha Turkey na ndị mmekọ German kwadoro.
-
Gịnị mere e ji lụọ Agha Gallipoli?
A lụrụ Agha Gallipoli iji chịkwaa Dardanelles wee nweta ohere ịbanye n'Oké Osimiri Ojii iji nyere Russia aka ịbanye n'agha ahụ.
-
Ònye bụ Ọchịagha Njikọ?
Ọchịagha ndị jikọrọ aka bụ General Ian Hamilton.
-
Ònye bụ ọchịagha nke ndị Ottoman?
Onye isi ndị Ottoman bụ Mustafa Kemal Atatürk.
-
Gịnị si n'agha ahụ pụta?
Nsonaazụ nke agha ahụ bụ mmeri maka ndị Allies na mmeri maka ndị Ottoman.
-
Gịnị ka Agha Gallipoli pụtara maka Turkey?
Agha Gallipoli dị oké mkpa nye Turkey dịka a na-ewere ya dị ka akara mba nke mmeri megide ndị Allies na ichekwa nnwere onwe.
-
Gịnị bụ uru nke Agha Gallipoli maka ndị Allies?
Agha Gallipoli nwere mmetụta miri emi nye ndị Allies n'ihi na o mere ka ndị agha merie ma gbuo ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke ndị agha.
-
Kedu ka esi enyocha Agha Gallipoli?
Mmadụ nwere ike ịchọpụta Agha Gallipoli site na ịga na ihe ncheta dị iche iche na ihe ncheta na-echeta esemokwu ahụ na site na ịga na ime obodo nke dị mkpa na esemokwu ahụ.
Na nchịkọta, Gallipoli Peninsula na-enye ohere pụrụ iche iji nyochaa ma ghọta isiakwụkwọ dị mkpa na akụkọ ntolite ụwa. Site na ihe ncheta akụkọ ihe mere eme na ebe ngosi ihe mgbe ochie gaa na ihe nkiri na-adọrọ adọrọ na ihe nkiri dị mkpa nke agha, mpaghara ala ahụ na-enye ahụmahụ njem na-agaghị echefu echefu maka onye ọ bụla nwere mmasị na akụkọ ihe mere eme na agha.
