Kedu ihe kpatara ị ga-eji gaa Göbekli Tepe?
Göbekli Tepe bụ ebe na-adọrọ adọrọ nke na-abanye n'ime omimi nke akụkọ ntolite mmadụ. A maara ya dị ka otu n'ime ụlọ nsọ kacha ochie n'ụwa, nke dị na ndịda ọwụwa anyanwụ Anatolia, Turkey. Ebe a na-adọta ọ bụghị naanị ndị ọkà mmụta ihe ochie na ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme, kamakwa ndị njem na-achọ nghọta miri emi banyere mmalite nke mmepeanya. Göbekli Tepe na-agbanwe echiche anyị gbasara akụkọ ihe mere eme mmadụ ma na-enye njem azụ azụ n'oge dị anya tupu mmepeanya ama ama.
Olee otú Göbekli Tepe si gbanwee sayensị?
Göbekli Tepe bụ ihe mgbe ochie na-amasị ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme na ndị ọkà mmụta ihe ochie. Akụkọ ihe mere eme nke ebe a bara ọgaranya na mgbagwoju anya dị ka okirikiri nkume dị egwu ya.
Nchọpụta na ihe gwupụtara nke mbụ:
- Achọpụtara n'afọ ndị 1960, onye Germany bụ ọkà mmụta ihe ochie bụ Klaus Schmidt rụrụ n'afọ ndị 1990. Göbekli Tepe agbaghawo echiche banyere mmalite nke mmepeanya na mgbanwe Neolithic.
Mwube na ọrụ:
- Ihe owuwu ndị dị na Göbekli Tepe bụ opekata mpe 9600 BC. BC, na-eme ka ọ bụrụ otu n'ime ụlọ nsọ kachasị ama ama na ụwa. Ọ nwere ọtụtụ mgbanaka nke nnukwu ogidi nkume T nke e ji ihe ndọpụ uche dị mgbagwoju anya nke anụmanụ na akara nkịtị chọọ ya mma.
- Ọrụ Göbekli Tepe ka bụ ihe omimi. Echiche ụfọdụ na-egosi na ọ pụrụ ịbụ ebe okpukpe ma ọ bụ nnọkọ ọha na eze na-anọrị, ikekwe ọbụna ebe a na-eme ememe okpukpe ma ọ bụ ọrụ ugbo n’oge.
Mkpa nchọpụta ahụ pụtara:
- Nchọpụta nke Göbekli Tepe agbaghawo echiche ahụ na usoro okpukpe dị mgbagwoju anya pụtara nanị mgbe mmalite nke ịnọrọ onwe ya na ọrụ ugbo. Ọ bụ ndị na-achụ dinta rụrụ ihe ncheta ndị ahụ ọtụtụ puku afọ tupu e mepụta wheel.
- Ihe nchoputa a na-eme ka ihe omuma nke ime mmuo na nke ndi mmadu nke oge ochie ma gosi na ochicho nke ihe omume okpukperechi nwere ike bu ihe na-akpali akpali n'ime mmepe mmepe nke mmadu.
Nnyocha na-aga n'ihu:
- Ọ bụ ezie na ọtụtụ n'ime Göbekli Tepe ka bụ nke a na-enyochabeghị, ihe ngwupụta na nyocha na-aga n'ihu na-enye nghọta ọhụrụ banyere owuwu ya, ndị ọrụ ya na omenala ha.
- Kwa afọ ndị ọkà mmụta sayensị na-achọpụta ihe ọhụrụ, ihe owuwu na akara ndị na-enyere aka ikpughe ihe omimi nke ebe a na-adọrọ mmasị.
Fazit:
Göbekli Tepe ka bụ otu n'ime ebe ihe ochie kachasị mkpa n'ụwa, saịtị na-aga n'ihu na-ajụ ajụjụ gbasara akụkọ ihe mere eme mmadụ, okpukperechi na ndụ mmekọrịta nke obodo ndị oge ochie. Ogidi ya na ihe ndozi ya abụghị naanị ọmarịcha ọrụ nka, kamakwa ihe akaebe nke ụwa gara aga nke dị mgbagwoju anya karịa ka anyị nwere ike iche n'echiche.
Kedu ihe ị ga-ahụ na Gobekli Tepe?
Ndị ọbịa nwere ike ịmasị nnukwu ogige kọlụm dị omimi nke ejiri anụmanụ na ihe enyemaka ihe atụ chọọ mma. Njem nlegharị anya nke saịtị ochie a na-enye gị ohere ịhụ ịdị ebube na ihe omimi nke mmadụ tupu oge ochie. Ọ bụghị naanị ịgagharị na mkpọmkpọ ebe; ọ bụ ịgagharị n'oge ga-akpali gị ma weda gị ala. Odida obodo gbara ya gburugburu na-enyekwa ọnọdụ dị egwu na-eme ka ikuku dịkwuo elu.
- Na-enyocha mkpọmkpọ ebe: Na-agagharị n'etiti ogidi ndị dị elu T ma nwee mmasị na mgbagwoju anya na ịma mma nke ihe osise.
- Nduzi: Gaa njem eduzi iji nweta nghọta miri emi na akụkọ ihe mere eme na mkpa saịtị ahụ.
- Foto: Weghara ihe owuwu na panoramas dị ịtụnanya na igwefoto. Göbekli Tepe bụ nrọ maka onye ọ bụla na-anụ ọkụ n'obi foto!
- Echiche ọdịda anyanwụ: Nwee obi ụtọ ịhụ ọmarịcha nkume oge ochie na-enwu n'ìhè nke ìhè anyanwụ dara.
Ebe nkiri na Gobekli Tepe
Göbekli Tepe na-adọrọ mmasị n'ezie. Ọ bụ ebe ihe ochie na Turkey nke a na-ewere dị ka otu n'ime ụlọ nsọ kacha ochie ama ama n'ụwa. Nke a bụ ụfọdụ ihe nkiri na ozi gbasara Gobekli Tepe:
- Nkume okirikiri: Ihe kacha mara mma nke Göbekli Tepe bụ nnukwu okirikiri nkume ejiri nnukwu ogidi nkume nwere ụdị T. A na-eji ihe ndozi anụ ọhịa chọọ ogidi ndị a mma ma na-atụ aro ememe okpukpe.
- igbanwe: Ebe ahụ dị afọ 12.000 dị egwu, na-eme ka ọ tọọ pyramid Egypt na Stonehenge dị na England.
- Ụlọ nsọ mgbagwoju: Ndị nchọpụta kweere na Göbekli Tepe bụ ebe a na-anọ efe okpukpe na ihe omume. E nwere ihe àmà na-egosi na ndị mmadụ na-achụ àjà ma na-eme ememe n’ebe a.
- UNESCO World Heritage Site: Göbekli Tepe ka ekwuputara na saịtị UNESCO World Heritage Site na 2018, na-eme ka a mata ya dịka otu n'ime saịtị ihe ochie kachasị mkpa n'ụwa.
- Ebe ndị ọbịa: Enwere ebe ndị ọbịa dị nso na saịtị ahụ nke na-enye ihe ngosi ihe ngosi na nkọwa nke akụkọ ihe mere eme nke Göbekli Tepe.
- njegharị: Ị nwere ike ịgagharị na saịtị ihe ochie ma chọpụta ihe dị ịtụnanya site n'oge gara aga. Jide n'aka na ị weta akpụkpọ ụkwụ dị mma na mmiri n'ihi na ọ nwere ike ịdị ọkụ n'ebe ahụ.
- akụkọ ihe mere eme: Göbekli Tepe gbanwere otú anyị si ele mmepe mmepeanya mmadụ. Ebe ahụ na-ewelite ọtụtụ ajụjụ ma bụrụ ihe dị mkpa nye ndị ọkà mmụta ihe ochie na ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme.
Ọ bụrụ na ị bụ onye hụrụ akụkọ ihe mere eme na omenala n'anya, Göbekli Tepe kwesịrị ịga leta. Ọ bụ ebe jupụtara na nzuzo na akụkọ ihe mere eme na-adọrọ adọrọ!
Nbanye, oge mmeghe, tiketi & njegharị: Ebee ka ị ga-ahụ ozi ahụ?
Göbekli Tepe, otu n'ime ebe ihe omimi kachasị dị omimi na nke na-adọrọ mmasị na ụwa, na-adọta ndị ọbịa si n'akụkụ ụwa niile. Ebe ị ga-ahụ ozi niile ịchọrọ maka nleta gị:
1. Webụsaịtị gọọmentị:
- Weebụsaịtị gọọmentị nke Göbekli Tepe ma ọ bụ Ministry of Culture and Tourism dị na Turkey na-enye ozi kachasị ọhụrụ maka oge mmeghe na ụgwọ mbata.
2. Ụlọ ọrụ ozi ndị njem nleta:
- Na Şanlıurfa na obodo ndị ọzọ dị nso, ị nwere ike ịchọta ebe ozi njem nleta ga-enye gị ozi ọhụrụ na ọtụtụ maapụ.
3. Ụlọ ọrụ njem na mpaghara:
- Ụlọ ọrụ mpaghara dị na Turkey, karịsịa na mpaghara Şanlıurfa, na-emekarị oge nleta ma nwee ike ịhazi njem nlegharị anya.
Ụfọdụ ndụmọdụ izugbe:
- Nduzi: Jụọ maka njegharị eduzi na-abụghị naanị na-enye njem, kamakwa nkọwa zuru ezu na nghọta gbasara akụkọ ihe mere eme na mkpa saịtị ahụ.
- Ụgwọ mbata: Ha nwere ike ịgbanwe dabere na oge. Gbaa mbọ hụ na ịlele ọnụego ugbu a tupu nleta gị.
- Emepe ugboro: Ha nwere ike ịdị iche dabere na oge. N'oge ọkọchị, saịtị na-emeghekarị ogologo oge iji nweta uru nke ụtụtụ na mgbede jụrụ oyi.
- Ogene: Jide n'aka na ị na-eyi uwe na akpụkpọ ụkwụ kwesịrị ekwesị maka nleta saịtị ihe ochie. Igwe mkpuchi anwụ na mmiri dịkwa mkpa.
N'ikpeazụ:
Ebe kachasị mma maka ozi ọhụụ na nkọwa zuru ezu bụ mgbe niile webụsaịtị gọọmentị ma ọ bụ ụlọ ọrụ ndị njem nlegharị anya mpaghara. Mee atụmatụ n'ihu iji nweta ihe kacha mma na nleta gị na Göbekli Tepe, ebe ga-eju gị anya n'ezie!
Ebe nkiri na mpaghara
Enwere ọtụtụ ebe nlegharị anya na ebe ị nwere ike ịga na gburugburu Göbekli Tepe. Nke a bụ ụfọdụ n'ime ha:
- Urfa (Şanlıurfa): Obodo a dị nso na Göbekli Tepe ma marakwa dị ka "Obodo Amụma". Ebe ị nwere ike ịga na Gölbaşı Park, nke nwere ọmarịcha ọdọ mmiri na ubi. Enwekwara ahịa Urfa ebe ị nwere ike ịnụ ụtọ nri mpaghara wee zụta ihe ncheta.
- HarranHarran bụ obodo oge ochie mara maka ụlọ apịtị dị ka cone nke a na-akpọ "ụlọ aṅụ". Ihe owuwu ndị a pụrụ iche dị ọtụtụ puku afọ ma enwere ike ịga na nso Urfa.
- Balikligol: Nke a bụ ọdọ mmiri dị nsọ dị na Urfa nke jikọtara ya na akụkọ ifo na akụkọ. A makwaara ebe ahụ maka carp dị nsọ nke bi na ọdọ mmiri ma ndị ọbịa na-enye nri.
- Göbekli Tepe Nature Park: Ọ bụrụ n’ịchọrọ inyocha gburugburu okike gburugburu Göbekli Tepe, Göbekli Tepe Nature Park na-enye ọmarịcha ọmarịcha ụzọ ụkwụ na ebe picnic.
- Ụlọ ihe ngosi nka nke Göbeklitepe: N'ịbụ nke dị nso na saịtị ihe ochie, ụlọ ngosi ihe ngosi nka na-enyekwu nghọta gbasara akụkọ ihe mere eme na mkpa Göbekli Tepe dị.
- Karacadag ugwu mgbawa: Ọ bụrụ na ị nwere mmasị na geology, ị nwere ike ịga na Karacadağ Volcano, nke dị nso Urfa. Ugwu a na-agbọpụta ọkụ na-enye ọmarịcha mma na ụzọ njem.
- Ọdọ mmiri Abraham: Nke a bụ saịtị akụkọ ihe mere eme na Urfa nke e jikọtara ya na onye amụma Abraham na omenala ndị Alakụba. Ebe ahụ nwere akụkọ okpukpe bara ụba ma bụrụ ebe a na-ekpe ekpere na ofufe.
Ebe nlegharị anya na ebe ndị a gbara gburugburu Gobekli Tepe na-enye mgbakwunye na-adọrọ mmasị na nleta gị na saịtị ihe ochie. Ị nwere ike inyocha akụkọ ihe mere eme, omenala na ọdịdị nke mpaghara a ma nwee ahụmahụ dị iche iche.
Atụmatụ njem: Kedu ihe ị kwesịrị iburu n'uche?
- Ntụ oyi: Kwadebe maka ihu igwe na-ekpo ọkụ na nkụ, karịsịa n'oge okpomọkụ.
- Uwe: Yiri akpụkpọ ụkwụ na uwe dị mma; Ebe ahụ buru ibu na enweghị isi.
- Mmiri na nri nri: Enwere obere ndò na akụrụngwa ole na ole, yabụ weta mmiri na ikekwe nri.
- nkwanye ugwu: Nke a bụ saịtị dị nsọ na akụkọ ihe mere eme, yabụ na-akpa àgwà ọma.
Ịga na Göbekli Tepe: Kedu ka ị ga-esi ruo ụlọ nsọ kacha ochie n'ụwa?
Isiakwụkwọ na-adọrọ mmasị n'akụkọ ihe mere eme mmadụ, Göbekli Tepe dị nso n'obodo Şanlıurfa nke dị na ndịda ọwụwa anyanwụ Turkey. N'agbanyeghị na ọ dịtụ anya, ịbịa ebe ahụ bụ akụkụ nke njem ahụ ma ọ dị mfe ime ya. Nke a bụ ndụmọdụ ole ị ga-esi ruo ebe ahụ:
1. Ụgbọ elu na Şanlıurfa ma ọ bụ Gaziantep:
- Ọdụ ụgbọ elu kacha nso bụ Şanlıurfa (ihe dị ka kilomita 45) na Gaziantep (ihe dị ka 160 km). Site n'ebe ahụ ị nwere ike ịga n'ihu na ụgbọ ala ma ọ bụ tagzi.
2. Njikọ ụgbọ ala:
- Enwere ọrụ ụgbọ ala na-aga Şanlıurfa site na ọtụtụ isi obodo na Turkey. Site na Şanlıurfa ị nwere ike iji ụgbọ ala mpaghara ma ọ bụ tagzi gaa mkpọmkpọ ebe.
3. Site ụgbọ ala:
- Ọ bụrụ na-ịchọrọ inwekwu mgbanwe, ị nwere ike ịgbazite ụgbọ ala wee buru onwe gị gaa Göbekli Tepe. Akara okporo ụzọ ndị ahụ nke ọma na draịva ahụ na-enye echiche dị egwu banyere odida obodo Anatolian.
4. Njegharị a haziri ahazi:
- Ọtụtụ ndị na-eme njem nlegharị anya na Şanlıurfa na gburugburu ya na-enye njem ụbọchị na Göbekli Tepe. Ndị a na-agụnyekarị nleta na saịtị akụkọ ihe mere eme ndị ọzọ ma bụrụ ụzọ enweghị nchekasị iji nyochaa mpaghara ahụ.
Ndụmọdụ maka njem na-enweghị nsogbu:
- Nyocha: Lelee oge ọpụpụ na nnweta tupu oge eruo, ọkachasị n'oge obere oge.
- Malite n'isi ụtụtụ: Ọ nwere ike na-ekpo ọkụ nke ukwuu, karịsịa n'oge okpomọkụ. Malite n'isi ụtụtụ ka ị nweta ohere nke awa ụtụtụ jụrụ oyi.
- Weta mmiri: Ma ị na-anya ụgbọ ala ma ọ bụ na-anya gị, gbaa mbọ hụ na ị nwere mmiri zuru oke n'ihi na enwere obere akụrụngwa na saịtị.
Site n'ịgbaso ndụmọdụ ndị a, ị nwere ike hụ na njem gị na Gobekli Tepe abụghị naanị nchekwa kamakwa ọ na-atọ ụtọ. Kwadebe maka njem nke ga-ewega gị ọ bụghị naanị na mpaghara kamakwa ruo nwa oge banye n'ime omimi nke akụkọ ntolite mmadụ. Bukọta ihe gị ma jikere maka njem ị na-agaghị echefu ngwa ngwa!
Mmechi: Ihe kpatara Göbekli Tepe ji bụrụ ebe njem agaghị echefu echefu
Göbekli Tepe abụghị naanị ebe; ọ bụ nhụta mmalite nke akụkọ ntolite anyị. N'ebe a, ị ga-enwe mmetụta dị egwu nke oge gara aga ma na-eche ka ndị nna nna anyị si wuo ihe ncheta a dị egwu. Göbekli Tepe abụghị naanị nkwụsị na njem gị - ọ bụ ebe ga-agbanwe echiche gị banyere mmadụ na akụkọ ihe mere eme ya. Kwakọba akpa gị, weta igwefoto gị na mmụọ nchọpụta gị wee jikere maka njem nlegharị anya n'ime omimi nke mmepeanya mmadụ!
adreesị: Göbeklitepe, Örencik, 63290, 63050 Haliliye/Şanlıurfa, Türkiye
